استادیار، بخش تحقیقات اقتصادی، اجتماعی و ترویج کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تبریز، ایران.
چکیده
این پژوهش به‌منظور شناسایی جایگاه استان‌های کشور از لحاظ میزان بهینه‌گی در تخصیص، ارتقای کارایی و میزان صرفه‌جویی ناشی از مصرف بهینه نهاده‌ها در زراعت کلزای آبی با استفاده از اطلاعات سال زراعی ۹۷-۱۳۹۶ وزارت جهاد کشاورزی انجام شده است. بیشترین مقدار نهاده ها در استان‌های کهگیلویه و بویراحمد (بذر)، سمنان (کود حیوانی)، زنجان (حشره کشها)، گلستان و اردبیل (قارچ‌کش)، قم (فسفاته)، خراسان رضوی (ازته)، البرز (پتاسه) و کردستان (ریز مغذی) مصرف شده است. عملکرد کلزا در مزارع آبی از 1514 الی 4268 کیلوگرم در هکتار متغیر بوده و به‌طور میانگین 2616 کیلوگرم در هکتار می باشد. هزینه تولید در هر هکتار این محصول در استان‌های مختلف از 25/49 (استان خراسان جنوبی) تا 69/07 (استان البرز) میلیون ریال متغیر بود. با توجه به قیمت نهاده‌ها، کارایی هزینه‌ای در زراعت کلزا در کشور 71 درصد و بیشترین آن مربوط به استان‌های کردستان، هرمزگان و خراسان شمالی و کمترین آن مربوط به استان‌های سمنان، قم و خراسان رضوی بود. لذا در شرایط حاضر لازم است از میزان مصرف بذر (یک کیلوگرم)، حشره‌کش (یک کیلوگرم)، فسفاته (31 کیلوگرم)، ازته (151 کیلوگرم) و پتاسه (12 کیلوگرم) کاسته و بر میزان مصرف ریزمغذی‌ها به اندازه 0/3 کیلوگرم در هکتار افزوده شود. میزان صرفه‌جویی حدود 2/96 میلیون ریال بوده و بیشترین صرفه‌جویی بابت مدیریت مصرف کود ازته (1/39 میلیون ریال) است. کاهش قیمت نهاده ها منجر به کاهش کارایی هزینه‌ای از 71 درصد به 68 درصد و افزایش اثربخشی نهاده‌ها منجر به افزایش کارایی هزینه ای به 72 درصد می‌شود، در نتیجه رویکرد کلی در زراعت کلزای آبی کشور، افزایش کارایی نهاده‌های تولیدی بوده و پرداخت یارانه در نهایت برکارایی هزینه‌ای تأثیر منفی خواهد گذاشت.
)